Finansowanie projektów geotermalnych przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej było głównym tematem spotkania Zarządu NFOŚiGW z dziennikarzami 22 marca br. w Zakopanem. Konferencja prasowa odbyła się przy okazji wyjazdu studyjnego dla mediów do Geotermii Podhalańskiej, której Narodowy Fundusz jest głównym akcjonariuszem.
W Zakopanem z przedstawicielami prasy, radia, telewizji i branżowych portali internetowych spotkali się gospodarze wydarzenia: dr Kazimierz Kujda – Prezes Zarządu NFOŚiGW oraz jego zastępca Artur Michalski i Andrzej Krysiak – ekspert Narodowego Funduszu, a także reprezentanci PEC Geotermia Podhalańska S.A.: Wojciech Ignacok – Prezes i Paweł Kupczak – Wiceprezes.
Dwugodzinna konferencja dotyczyła szeroko pojętej geotermii, którą obecny Zarząd Narodowego Funduszu stawia sobie za jeden z priorytetów, przygotowując i realizując odpowiednie programy. Wcześniej dziennikarze dowiedzieli się od Kazimierza Kujdy – Prezesa NFOŚiGW o działalności Funduszu, który wraz z wojewódzkimi funduszami ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz przy wsparciu Banku Ochrony Środowiska jest filarem finansowania przedsięwzięć ekologicznych w Polsce.
Skala i efekty działalności NFOŚiGW
– Strategia odpowiedzialnego finansowania ochrony środowiska realizowana przez NFOŚiGW opiera się przede wszystkim na wykorzystaniu środków pochodzących z Unii Europejskiej, wypełnianiu zobowiązań zapisanych w Traktacie Akcesyjnym oraz postanowień Konwencji Klimatycznej (a w szczególności Konwencji Paryskiej). Nasze działania determinuje także unijny pakiet klimatyczny 3×20 – podkreślił Prezes NFOŚiGW.
Pokazując skalę działalności Narodowego Funduszu, szef instytucji posłużył się konkretami przywołując liczby podpisanych umów o dofinansowanie, a dotychczas było ich: prawie 28 tys. ze środków własnych (1989-2016, łączna kwota: 45,4 mld zł); 1 142 z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2007-2013 (łączna kwota: 15,4 mld zł); 90 w ramach ISPA/Fundusz Spójności 2004-2006 (łączna kwota: 11,2 mld zł); 450 jako pozostałe środki zagraniczne (m.in. EFP PHARE, SIDA, SPO WKP; łączna kwota: 0,5 mld zł); 284 z POIiŚ 2014-2020 (łączna kwota: 4,4 mld zł), a dodatkowe 415 to Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego i NMF (łączna kwota: 1,1 mld zł).
– W sumie w latach 1989-2016 wypłaciliśmy 68 mld zł dofinansowania, z czego ze środków własnych 41 mld zł , a z zagranicznych 26,9 mld zł – podsumował Prezes Kujda.
Z kolei wśród efektów aktywności Narodowego Funduszu do 2016 r. Kazimierz Kujda wspomniał o 4 056 projektach z zakresu gospodarki wodno-ściekowej, co przełożyło się na budowę lub modernizację ponad 1500 oczyszczalni ścieków i 140 tys. km kanalizacji. W ramach zagospodarowywania odpadów zrealizowano już 1060 przedsięwzięć, których wymiernymi efektami są: budowa 7 spalarni odpadów o wydajności 1,1 mln ton/rok oraz zwiększenie masy odpadów poddanych odzyskowi (w tym recyklingowi) – 5,2 mln ton/rok. Natomiast w zakresie emisji zanieczyszczeń powietrza, dzięki NFOŚiGW, wykonano 3850 projektów, dzięki czemu np. zmniejszyła się emisja CO2 o 13,9 mln ton/rok.
Finansowanie ochrony powietrza przez NFOŚiGW
Przy okazji Prezes Zarządu NFOŚiGW szeroko omówił zaangażowanie instytucji w działania na rzecz poprawy jakości powietrza i tym samym walki ze smogiem, objaśniając, że Fundusz finansuje przedsięwzięcia, których celem jest zmniejszenie: zużycia energii pierwotnej, emisji pyłów (PM2,5 i PM10), emisji CO2, SO2 i NOx oraz wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych (elektrownie wiatrowe, źródła geotermalne, kolektory słoneczne, ogniwa fotowoltaiczne i biogazownie), zmniejszenie zużycia energii w budownictwie sektora publicznego i budynkach mieszkalnych, a także niskoemisyjny lub bezemisyjny transport.
Służą temu programy NFOŚiGW jak np.: Poprawa jakości powietrza Część 1) Energetyczne wykorzystanie zasobów geotermalnych (nabór do 30.06.2017); Część 2) Zmniejszenie zużycia energii w budownictwie (nabór do 30.06.2017), czy też Wsparcie dla innowacji sprzyjających zasobooszczędnej i niskoemisyjnej gospodarce Część 1) Sokół – wdrożenie innowacyjnych technologii środowiskowych (nabór do 31.03.2017).
Ponadto kolejne programy są w fazie planowania, to m.in.: Poprawa jakości powietrza Część 5) Samowystarczalność energetyczna; Wsparcie przedsięwzięć w zakresie niskoemisyjnej i zasobooszczędnej gospodarki Część 4) WRUM – Wsparcie rozwoju niskoemisyjnego transportu oraz Część 5) Efektywne energetycznie systemy oświetleniowe; Wsparcie dla Innowacji sprzyjających zasobooszczędnej i niskoemisyjnej gospodarce Część 2) Wsparcie Systemu Weryfikacji Technologii Środowiskowych oraz Część 3) GREEN-upy – projekty typu start-up w obszarze innowacyjnych technologii środowiskowych.
Geotermia priorytetem Narodowego Funduszu
Po obszernym nakreśleniu sytuacji dotychczasowych starań i efektów pracy ekspertów w NFOŚiGW na rzecz ochrony powietrza, dziennikarze wysłuchali wystąpienia Artura Michalskiego, Wiceprezesa Zarządu NFOŚiGW na temat finansowania projektów geotermalnych przez NFOŚiGW.
– Geotermia to źródło energii, które jest najczystsze, bezemisyjne, bezodpadowe, nie psuje krajobrazu i nie budzi kontrowersji społecznych – wielokrotnie podkreślał Artur Michalski, który omówił możliwości finansowania badań geologicznych oraz budowania instalacji OZE zarówno ze środków krajowych, jak i unijnych.
Zgodnie z założeniami polityki energetycznej Polski przewidującymi dywersyfikację źródeł energii i położenie akcentów na stabilne odnawialne źródła energii, NFOŚiGW wprowadził do swojej oferty możliwość dofinansowania zadań wspierających wykorzystanie energii geotermalnej.
Plany te zakładają również decentralizację gospodarki energią i wprowadzenie tam, gdzie jest to możliwe z ekonomicznego i środowiskowego punktu widzenia, małych i ekologicznie bezpiecznych systemów energii cieplnej opartych o odnawialne źródła energii, w tym energii geotermalnej.
Geologia i górnictwo. Część 1) Poznanie budowy geologicznej kraju oraz gospodarka zasobami złóż kopalin i wód podziemnych (alokacja: 200 mln zł) – to program NFOŚiGW, który przewiduje dotacje (100% kosztów kwalifikowanych dla przedsięwzięć realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego i 50-70% dla przedsiębiorców) m.in. na rozpoznawanie możliwości wykorzystania zasobów geotermalnych, tj. złóż wód termalnych oraz energii cieplnej suchych skał (niezbędne wykazanie wykorzystania energetycznego ciepła). Nabór odbywa się w trybie ciągłym, pierwszy zakończył się w listopadzie 2016 r. wpłynięciem 30 wniosków, a drugi na nowych warunkach planuje się ogłosić w bieżącym roku.
Budowie instalacji OZE ze środków krajowych dedykowany jest z kolei program Poprawa jakości powietrza Część 1) Energetyczne wykorzystanie zasobów geotermalnych (alokacja: 500 mln zł). Rodzaje przedsięwzięć, które mają tutaj szansę na pożyczki (beneficjenci: przedsiębiorcy) to: budowa nowej, rozbudowa lub modernizacja istniejącej ciepłowni/ elektrociepłowni geotermalnej; modernizacja lub rozbudowa istniejących źródeł wytwarzania energii o ciepłownię /elektrociepłownię geotermalną; wykonanie lub rekonstrukcja otworu, z zastrzeżeniem, że nie kwalifikuje się wykonania otworu badawczego. A warunkiem złożenia wniosku jest m.in. istnienie sieci ciepłowniczej oraz zapewniony odbiór ciepła. Nabór trwa do 30 czerwca 2017 r.
Natomiast w ramach środków unijnych z POIiŚ 2014-2020 poddziałanie 1.1.1 Wspieranie inwestycji dotyczących wytwarzania energii z odnawialnych źródeł wraz z podłączeniem tych źródeł do sieci dystrybucyjnej/przesyłowej zakończono już pierwszy konkurs (alokacja: 210 mln zł) dla przedsiębiorców, którzy mogli starać się o dotację do 85% wydatków kwalifikowanych. Wyniki tego konkursu to: 6 złożonych wniosków na budowę, przebudowę instalacji skutkującej zwiększeniem mocy zainstalowanej jednostek wykorzystujących energię geotermalną i 9 na ciepłownię na biomasę. Wnioski są w trakcie oceny. Z kolei drugi konkurs planowany jest w III kwartale br. z alokacją 150 mln euro (100 mln euro – pomoc zwrotna i 50 mln euro – dotacja), ale na dzień dzisiejszy nie zostały określone rodzaje przedsięwzięć, które będą mogły ubiegać się o wsparcie.
Na zakończenie konferencji prasowej wywiązała się jeszcze dyskusja na temat planowanych zmian w wojewódzkich funduszach ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz dotychczasowej współpracy między Narodowym a wojewódzkimi funduszami. Przedstawiciele NFOŚiGW zgodnie przedstawili stanowisko, że wiele WFOŚiGW-ów funkcjonuje nieefektywnie ponosząc zbyt duże koszty i nie w pełni wykorzystując pieniądze, którymi dysponują na rzecz ochrony środowiska, w tym m.in. nie aplikując o dostępne środki z Narodowego Funduszu.
Konferencja była spotkaniem w ramach „geotermalnego” wyjazdu studyjnego dziennikarzy, który rozpoczął się w Termach Szaflary – obiekcie, do którego wodę dostarcza Geotermia Podhalańska, a zakończył się wizytą poznawczą w Ciepłowni Geotermalnej. Przedstawiciele mediów zwiedzili też Kotłownię Centralną i wysłuchali wykładu na temat Geotermii Podhalańskiej oraz możliwości wykorzystania geotermii w Polsce.
Kilka podstawowych informacji o geotermii
Energia geotermalna jest wewnętrznym ciepłem Ziemi nagromadzonym w skałach oraz w wodach wypełniających pory i szczeliny skalne. Głębokość zalegania złóż wody geotermalnej jest mocno zróżnicowana w poszczególnych miejscach globu, ale najczęściej zawiera się w granicach 1000-4500 metrów, i więcej. Wody te wydobywa się na powierzchnię ziemi przy pomocy specjalnych odwiertów. Wody geotermalne najszersze zastosowanie znajdują w energetyce cieplnej. Te, które osiągają temperaturę rzędu 120°C i wyższą opłaca się wykorzystać do produkcji energii elektrycznej. Jednostkowy koszt geotermalnej energii cieplnej jest szacunkowo ok. 20% niższy od kosztu energii cieplnej wytwarzanej w ciepłowni konwencjonalnej.
W produkcji energii cieplnej wody geotermalne wykorzystywane są jako samodzielne źródła ciepła lub źródła kojarzone z innymi nośnikami energii, takimi jak konwencjonalne lub alternatywne.
Na rysunku poniżej pokazano poglądowo podział złóż geotermalnych i ich zastosowanie:
- zasoby geotermalne niskotemperaturowe (10oC) – Pompy ciepła (ogrzewanie i chłodzenie budynków, ogrzewanie wód użytkowych);
- zasoby geotermalne średniotemperaturowe (100oC) – Wody termalne (rekreacje, balneologia, ciepłownie geotermalne);
- zasoby geotermalne wysokotemperaturowe (200oC) – Ciepło suchych gorących skał (produkcja energii elektrycznej).
Polska posiada dobre warunki geotermalne, co ilustruje mapa (poniżej) opracowana przez Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, na podstawie zrealizowanych w kraju, a dofinansowanych przez NFOŚiGW prac badawczo-poszukiwawczych.
Energia odnawialna pozyskiwana z wód geotermalnych powinna w niedalekiej przyszłości odegrać jedną z pierwszoplanowych ról w lokalnym i regionalnym bilansie nośników energii.
Wykorzystanie czystych ekologicznie zasobów energii geotermalnej jest realne i ekonomicznie uzasadnione dla wielu obszarów na Niżu Polskim, w Karpatach i Sudetach. Zasoby energii geotermalnej w Polsce związane są z wodami podziemnymi występującymi na różnych głębokościach, w obrębie jednostek geologicznych na tych obszarach.
Wody geotermalne, dostarczając energii w obiegu zamkniętym, są czystym ekologicznie źródłem energii. Woda gorąca jest wydobywana otworem eksploatacyjnym z warstwy wodonośnej, a po przejściu przez wymiennik ciepła jest zwykle zatłaczana powrotnie otworem chłonnym.
Rysunek i grafika (mapa) w tekście są autorstwa Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego
