22 posiedzenia plenarne, 138 uchwalonych ustaw, 6854 wystąpienia posłów, blisko 16 tys. interpelacji, ponad 870 posiedzeń komisji sejmowych, jedno posiedzenie Zgromadzenia Narodowego – tak wygląda miniony rok na Wiejskiej w liczbach. Ponadto w Sejmie odbywały się spotkania międzynarodowe, konferencje, posiedzenia zespołów parlamentarnych. Od marca prace Izby, jak również codzienne funkcjonowanie Parlamentu, odbywają się w szczególnych warunkach sanitarnych związanych bezpośrednio z pandemią koronawirusa.
Tarcze antykryzysowe i walka z COVID-19
Miniony rok był czasem nadzwyczajnym. Pandemia COVID-19 odcisnęła się potężnym piętnem zarówno na tematyce prac legislacyjnych, jak i na organizacji prac Sejmu. Znacząca część uchwalanych w ostatnim czasie przepisów miała na celu dostosowanie działania państwa i jego instytucji (w tym systemu ochrony zdrowia) do pracy w stanie epidemii, tak aby w jak najmniejszym stopniu wpływała ona negatywnie na życie obywateli. Niezwykle ważne były kolejne tarcze antykryzysowe, czyli pakiety przepisów pozwalających udzielać pomocy branżom szczególnie narażonym na negatywne konsekwencje gospodarcze pandemii. W ciągu roku Sejm uchwalił ich sześć, odpowiadając na zmieniające się warunki, w jakich przyszło funkcjonować polskiej gospodarce i przedsiębiorcom z różnych branż.
Jeszcze przed pojawieniem się pierwszego przypadku koronawirusa w Polsce, 2 marca 2020 r. Sejm uchwalił ustawę o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Przepisy te miały na celu przygotowanie państwa i jego instytucji na jak najskuteczniejszą walkę ze zbliżającym się zagrożeniem, dały pracownikom możliwość pracy zdalnej, rodzice najmłodszych dzieci otrzymali prawo do dodatkowego zasiłku w przypadku konieczności zamknięcia placówek oświatowych, wyłączono obowiązek ścisłego stosowania przepisów o zamówieniach publicznych w gdyby zaszła potrzeba podjęcia szybkich działań zapobiegawczych. W ustawie znalazły się także przepisy dotyczące wprowadzenia obowiązku kwarantanny i hospitalizacji. Ponadto uregulowano zasady tworzenia stref z obostrzeniami na zagrożonych obszarach oraz umożliwiono zawieszanie stacjonarnej pracy placówek oświatowych i uczelni.
Podstawowym narzędziem pozwalającym regulować życie społeczne w czasie stanu epidemii stała się nowelizacja powyższej ustawy uchwalona 31 marca 2020 r. – była ona częścią „pierwszej tarczy antykryzysowej”. Wprowadziła szereg zmian w prawie, dzięki którym konieczne ograniczenia i obostrzenia mają możliwie najmniejszy negatywny wpływ na życie obywateli oraz funkcjonowanie firm, urzędów i innych podmiotów. Olbrzymie znaczenie miało np. przedłużenie ustawowych terminów w wielu sferach życia – do czasu ustąpienia pandemii przedłużono ważność wielu dokumentów, orzeczeń, badań, rodzice mają możliwość pobierania zasiłków w wydłużonym czasie w przypadku przedłużającego się zamknięcia żłobków, przedszkoli i szkół. Ustawa zawiera także przepisy pomagające przedsiębiorcom narażonym na straty związane ze skutkami pandemii i chroniące miejsca pracy. W kolejnych miesiącach Sejm uchwalił kolejne ustawy w ramach „tarczy” – zmiany w przepisach będące odpowiedzią na zmieniające się warunki i związane z nimi potrzeby poszczególnych sektorów gospodarki.
Według szacunków rządowych ogólna wartość pomocy, jaka ze strony państwa trafi do poszkodowanych przez skutki pandemii, wyniesie 312 mld zł, z czego 212 mld zł przeznaczone zostanie na ochronę gospodarki i miejsc pracy, a 100 mld trafi do firm w postaci tzw. tarczy finansowej.
Zasadniczą część tarczy antykryzysowej stanowi wsparcie udzielane w pięciu głównych obszarach. Należą do nich: ochrona miejsc pracy poprzez instrumenty kierowane do przedsiębiorców oraz pracowników (łączna planowana kwota wsparcia to 30 mld zł); finansowanie przedsiębiorstw, którego celem jest utrzymanie płynności firm (74,2 mld zł); pomoc dla systemu ochrony zdrowia w walce z koronawirusem i finansowaniu niezbędnych inwestycji (7,5 mld zł); wzmocnienie systemu finansowego w postaci pakietów regulacyjnego i płynnościowego (70,3 mld zł); program inwestycji publicznych, dzięki któremu z sektora publicznego do gospodarki popłynie impuls inwestycyjny, w czasie gdy sektor prywatny może przejściowo inwestować mniejsze środki niż zazwyczaj (30 mld zł).
Uzupełnieniem tarczy antykryzysowej jest tzw. tarcza finansowa. Jest ona programem wsparcia skierowanym do mikrofirm oraz małych, średnich i dużych przedsiębiorstw. Ma na celu poprawę płynności finansowej firm, zrekompensowanie szkód powstałych w wyniku pandemii, ochronę miejsc pracy oraz wsparcie dla najbardziej poszkodowanych sektorów. Łącznie na pomoc dla przedsiębiorców i pracowników przeznaczonych będzie 100 mld zł.
Dodatkowym instrumentem wsparcia dla gałęzi gospodarki szczególnie poszkodowanych przez skutki pandemii jest tzw. tarcza branżowa, która zaczęła obowiązywać od grudnia. Branże takie jak gastronomia, rozrywka, fitness czy handel detaliczny będą mogły liczyć na pomoc w wysokości ponad 1,8 mld zł.
Izba zdecydowała także o wsparciu w formie dodatku solidarnościowego dla osób, które w wyniku pandemii utraciły źródła dochodu. Wypłacone dotychczas w tej formie wsparcie wyniosło ok. 313 mln zł. Pomocą dla branży turystycznej oraz dla rodzin z dziećmi stał się Polski Bon Turystyczny – dodatkowe 500 zł przeznaczone np. na skorzystanie z wakacyjnego wypoczynku. Do końca września 2020 r. aktywowano milion bonów na kwotę ok. 856 mln zł. Bon można wykorzystać u ponad 17,5 tys. przedsiębiorców świadczących usługi hotelarskie i turystyczne w Polsce. Obie ustawy były inicjatywami prezydenta Andrzeja Dudy. Prezydent zaproponował także utworzenie Funduszu Medycznego – dodatkowego instrumentu wsparcia dla systemu ochrony zdrowia.
Stan epidemii obowiązujący przez większą część roku, wymusił także zmiany w organizacji prac parlamentarnych. Od 26 marca posiedzenia Sejmu oraz komisji i podkomisji mogą odbywać się zdalnie. Dzięki temu nie jest konieczna obecność wszystkich posłów na Wiejskiej. Dzięki połączeniom internetowym mogą oni w pełni uczestniczyć we wszystkich pracach: głosować, składać wnioski, zabierać głos. Takie rozwiązanie pozwala na bezpieczny udział w pracach parlamentarnych wszystkim posłom bez obaw o możliwość zakażenia, pracować mogą też posłowie przebywający na kwarantannie lub w izolacji. Jednocześnie zapewniona jest ciągłość pracy Sejmu bez względu na aktualną sytuację epidemiczną.
Pozostałe najważniejsze decyzje Izby
Wśród ponad setki uchwalonych przez Sejm ustaw znaleźć można nie tylko akty prawne będące odpowiedzią na stan pandemii. Izba pracowała także nad rozwiązaniami regulującymi inne ważne sfery życia.
Znaczącym ułatwieniem dla kierowców i posiadaczy pojazdów są przepisy zmieniające ustawę Prawo o ruchu drogowym. Dzięki nim zniknął obowiązek posiadania przy sobie prawa jazdy – w trakcie kontroli drogowej policjant potwierdza uprawnienia kierującego w elektronicznej bazie. Ułatwienia dotyczą także kupna i sprzedaży pojazdów – kupujący używany samochód może zachować dotychczasowe tablice rejestracyjne, a nowe auto zostanie zarejestrowane online przez salon samochodowy.
Pod koniec roku rozpoczęły się prace nad zmianami zwiększającymi bezpieczeństwo na drogach: projekt zakłada, że piesi będą mieli pierwszeństwo już podczas wchodzenia na przejście, dozwolona prędkość na obszarze zabudowanym zostanie ograniczona do 50 km/h także w nocy, zabroniona będzie też jazda zbyt blisko pojazdu poprzedzającego na autostradach i drogach ekspresowych.
Nie tylko kierowcy, ale też cała gospodarka odniesie korzyści ze zmian w ustawie o Funduszu Dróg Samorządowych. Zakres wsparcia dla remontów czy rozbudowy dróg zostanie poszerzony, a kwota przeznaczona na ten cel z budżetu będzie wyższa o 3 mld zł. Sam Fundusz przekształci się w Rządowy Fundusz Rozwoju Dróg.
Pozytywne zmiany odczują mniej zamożne osoby borykające się z problemem mieszkaniowym. Ustawa o zmianie niektórych ustaw wspierających rozwój mieszkalnictwa pozwoli na zwiększenie dostępności mieszkań na wynajem dla osób o niskich dochodach. Przewiduje ona m.in. dopłaty do czynszu dla podnajemców mieszkań i wakacje czynszowe w TBS-ach oraz większą pomoc dla gmin dotkniętych negatywnymi skutkami pandemii. Z kolei ustawa określana mianem „Lokal za grunt” pozwoli zwiększyć zasób gminnych mieszkań przeznaczonych głównie dla osób o niższych dochodach, uwolni także będące w samorządowych zasobach grunty, pozwalając na rozwój budownictwa mieszkaniowego. Głównym założeniem ustawy jest umożliwienie przekazywania gminom przez inwestorów mieszkań, które powstaną w budynkach zbudowanych na gruntach zakupionych od gminy.
Sejm zdecydował także o umożliwieniu olbrzymiej większości firm rozliczania się w formie tzw. estońskiego CIT, wprowadził też zmiany i ułatwienia w rozliczaniu podatku od towarów i usług – tzw. slim VAT.
Zaprzysiężenie Prezydenta RP
Doniosłym momentem w 2020 r. były obrady Zgromadzenia Narodowego. 6 sierpnia posłowie i senatorowie zebrali się, by być świadkami złożenia przysięgi przez wybranego na drugą kadencję prezydenta Andrzeja Dudę. Dzięki uchwalonym przez Sejm przepisom możliwe było bezpieczne przeprowadzenie wyborów w czasie stanu epidemii. Wszyscy wyborcy mogli wybrać sposób głosowania: w formie tradycyjnej lub korespondencyjnie.
Dyplomacja parlamentarna
Pandemia koronawirusa wymusiła znaczące ograniczenie aktywności na polu dyplomacji parlamentarnej, w pierwszych miesiącach kadencji odbyły się jednak ważne spotkania i wizyty międzynarodowe. W marcu 2020 r. marszałek Sejmu Elżbieta Witek wraz z przewodniczącymi parlamentów Litwy, Łotwy i Estonii odwiedziła Stany Zjednoczone. W programie wizyty znalazło się m.in. spotkanie z przewodniczącą Izby Reprezentantów Nancy Pelosi, a wśród tematów rozmowy dominowały kwestie bezpieczeństwa naszego regionu w kontekście rosyjskiej agresji na Ukrainie oraz budowy gazociągu Nord Stream II. Marszałek Sejmu spotkała się także z przedstawicielami amerykańskiej Polonii. W styczniu 2020 r. Elżbieta Witek spotkała się z Nancy Pelosi podczas jej wizyty na terenie byłego niemieckiego nazistowskiego obozu Auschwitz.
Wizytę w Sejmie w lutym 2020 r. złożyli prezydent Francji Emmanuel Macron oraz prezydent Macedonii Północnej Stevo Pendarovski. W styczniu gościem Marszałek Sejmu była wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej Vera Jourova.
Potwierdzeniem bliskich relacji z parlamentem Litwy były dwie wizyty w Sejmie jego przewodniczącego. Podczas styczniowego spotkania Viktoras Pranckietis i Elżbieta Witek omówili kwestie współpracy międzyparlamentarnej oraz bezpieczeństwa w regionie, w sierpniu rozmawiali także o sytuacji na Białorusi po wyborach prezydenckich. Po wyborach na Litwie i zmianach w kierownictwie parlamentu tego państwa, potwierdzeniem woli współpracy między Sejmem i Seimasem w rozwoju stosunków polsko-litewskich była grudniowa wideokonferencja marszałek Sejmu z nową przewodniczącą litewskiego parlamentu Viktorija Čmilytë-Nielsen.
W ważnych wydarzeniach międzynarodowych udział brali także członkowie Prezydium Sejmu. Wicemarszałek Ryszard Terlecki uczestniczył w konferencjach z cyklu „Europa Karpat” w Karpaczu. Wizytę w Wilnie złożył wicemarszałek Piotr Zgorzelski. Wicemarszałek Małgorzata Gosiewska podczas wizyty na Ukrainie oddała hołd ofiarom wołyńskiego lubobójstwa.
Niezmiennie ważnym kierunkiem międzynarodowej współpracy Sejmu pozostają relacje dwustronne i wielostronne w ramach Grupy Wyszehradzkiej. W październiku 2020 r. z wizytą w Polsce przebywał przewodniczący parlamentu Węgier László Kövér. Podczas spotkania z Elżbietą Witek we Wrocławiu omówiono kwestie wzajemnych relacji międzyparlamentarnych w dobie pandemii i projektowanego budżetu Unii Europejskiej. W grudniu odbyła się telekonferencja przewodniczących komisji spraw zagranicznych parlamentów państw V4.
Wydarzenia i obchody rocznicowe
W minionym roku Sejm i jego przedstawiciele uczestniczyli w licznych wydarzeniach rocznicowych.
Dla uczczenia 80. rocznicy zbrodni katyńskiej marszałek Sejmu Elżbieta Witek ogłosiła konkurs literacko-plastyczny dla młodzieży pt. „Polskie serce pękło. Katyń 1940”. W sierpniu 2020 r. obchodziliśmy setną rocznicę Bitwy Warszawskiej. W uroczystościach rocznicowych uczestniczyła Marszałek Sejmu. Rok 2020 decyzją Sejmu ogłoszony był rokiem tego przełomowego wydarzenia. Patronami roku 2020 r. zostały ogłoszone także zaślubiny Polski z morzem w Pucku oraz wybitni Polacy: św. Jan Paweł II, Leopold Tyrmand, Stanisław Żółkiewski i Roman Ingarden. Grób Romana Ingardena – wybitnego filozofa światowej sławy – w 50. rocznicę jego śmierci odwiedziła marszałek Elżbieta Witek. W uroczystościach w stulecie zaślubin z Bałtykiem w Pucku Sejm reprezentowała wicemarszałek Małgorzata Kidawa-Błońska.
W kwietniu 2020 r. przypadła 10. rocznica katastrofy smoleńskiej. Hołd jej ofiarom oddali Marszałek Sejmu wraz z Wicemarszałkami oraz szefem Kancelarii Sejmu Agnieszką Kaczmarską. Elżbieta Witek uczestniczyła także w uroczystościach z okazji 76. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego w Warszawie oraz 81. rocznicy wybuchu II wojny światowej na Westerplatte. We wrześniu, w ramach obchodów 40. rocznicy Porozumień Sierpniowych i powstania NSZZ „Solidarność”, z inicjatywy Marszałek Sejmu odbyły się w Lubinie obchody 40-lecia „Solidarności” Zagłębia Miedziowego.
Sejm w okolicznościowej uchwale uczcił także ofiary Grudnia ’70 w 50. rocznicę tragicznych wydarzeń na Wybrzeżu.
