Sejm podczas 71. posiedzenia (25 i 26 stycznia) m.in. uchwalił przepisy chroniące gospodarstwa domowe i instytucje użyteczności publicznej przed nadmiernymi podwyżkami cen ciepła, znowelizował Kodeks wyborczy, zdecydował o wprowadzeniu dodatku za długoletnią służbę dla funkcjonariuszy i żołnierzy oraz postanowił o utworzeniu Krajowej Sieci Onkologicznej. Izba rozpatrzyła także poprawki Senatu do ustawy budżetowej na 2023 r. Posłowie chwilą ciszy uczcili pamięć senatora Marka Plury – byłego posła i posła do Parlamentu Europejskiego.
Uchwalone ustawy
Ustawa o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw oraz niektórych innych ustaw ma ochronić gospodarstwa domowe oraz odbiorców z sektora użyteczności publicznej przed nadmiernym wzrostem opłat za ogrzewanie i ciepłą wodę. Przepisy ustawy dotyczą ciepła systemowego, tj. wytwarzanego przez elektrociepłownie i ciepłownie. Wzrost cen ciepła wynika z ponoszonych przez wytwórców ciepła zwiększonych kosztów zakupu paliw. Projekt przewiduje, że jeżeli w danym systemie ciepłowniczym wzrost cen netto dostawy ciepła będzie większy niż 40 proc. w stosunku do cen obowiązujących 30 września 2022 r., przedsiębiorstwa energetyczne otrzymają wyrównanie. W efekcie cena ciepła dla uprawnionych odbiorców, tj. gospodarstw domowych i obiektów użyteczności publicznej, do końca 2023 r. nie wzrośnie o więcej niż 40 proc. Maksymalna cena netto dostawy ciepła ma obejmować wszystkie składniki występujące w systemie ciepłowniczym, w tym dotyczące wytwarzania oraz przesyłania ciepła.
Posłowie dokonali zmian w Kodeksie wyborczym. Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw jest efektem rozpatrzenia dwóch projektów rządowych i jednego poselskiego. Nowelizacja przewiduje utworzenie Centralnego Rejestru Wyborców, reguluje kwestie związane z głosowaniem obywateli brytyjskich w Polsce po wyjściu tego państwa z Unii Europejskiej, a także zawiera pakiet rozwiązań mających na celu wzrost frekwencji w wyborach.
Centralny Rejestr Wyborców (CRW) pozwoli uniknąć problemów wynikających z prowadzenia rejestrów wyborców przez gminy. Decentralizacja ta, jak wskazano w uzasadnieniu projektu, powoduje wiele kłopotów m. in. w przypadku korzystania przez wyborców z możliwości wyboru jako stałego miejsca głosowania gminy innej niż gmina, w której są oni zameldowani. Trudności sprawia także przekazywanie między gminami informacji o wyborcach, którzy planują zmienić miejsce głosowania w konkretnych wyborach. Rodzi to ryzyko pojawienia się wyborcy w więcej niż jednym rejestrze lub spisie wyborców. Dzięki CRW gminy otrzymają jednolite rozwiązanie informatyczne do organizacji wyborów, każdy wyborca będzie mógł być ujęty tylko w jednym rejestrze i w konkretnym obwodzie głosowania, a dzięki integracji z rejestrem PESEL każdy wyborca będzie automatycznie dopisywany do obwodu głosowania na podstawie adresu zameldowania. Istotne z punktu widzenia wyborców będzie także odmiejscowienie wydawania zaświadczeń o prawie do głosowania – wniosek w tej sprawie wyborca będzie mógł złożyć w dowolnie wybranym urzędzie gminy.
Nowelizacja dostosowuje także przepisy do umowy w sprawie udziału w niektórych wyborach przez obywateli jednego Państwa zamieszkujących na terytorium drugiego Państwa, podpisanej między Polską a Wielką Brytanią w 2020 r. po wystąpieniu tego państwa z UE. Na jej podstawie obywatele Rzeczypospolitej Polskiej zachowają prawa wyborcze w wyborach samorządowych analogiczne do tych, które posiadali do momentu wystąpienia Wielkiej Brytanii z UE, a obywatele Wielkiej Brytanii, którzy legalnie zamieszkują w Polsce, utrzymają czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do rad gmin oraz czynne prawo wyborcze w wyborach wójtów, burmistrzów i prezydentów miast.
Zmiany mające na celu zwiększenie frekwencji wyborczej obejmują m.in. możliwość zwiększenia liczby obwodów głosowania. Zgodnie z uchwalonymi przepisami stały obwód głosowania obejmować będzie od 200 do 4000 mieszkańców (obecnie powinien on obejmować od 500 do 4000 mieszkańców). Możliwy będzie także podział stałego obwodu głosowania (z urzędu, na wniosek grupy liczącej co najmniej 5 proc. wyborców ujętych w stałym rejestrze lub też na wniosek wójta burmistrza albo prezydenta miasta), jeżeli na obszarze nowo tworzonego obwodu głosowania jest możliwość zorganizowania lokalu wyborczego. Komisarz wyborczy na podstawie informacji od wójta lub burmistrza, wskazujących miejscowości położone na terenie gminy i zamieszkiwane przez co najmniej 200 mieszkańców, w których nie ma lokalu wyborczego, dokona przeglądu stałych obwodów głosowania, a następnie dokona ich podziału, tak aby nowo utworzony obwód głosowania obejmował taką miejscowość, o ile będzie w niej możliwość zorganizowania lokalu wyborczego.
Wyborca z orzeczonym znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności oraz wyborca, który najpóźniej w dniu głosownia ukończy 60 lat, będzie w dniu głosowania uprawniony do skorzystania z bezpłatnego transportu do lokalu wyborczego oraz transportu powrotnego do miejsca zamieszkania, jeżeli w dniu wyborów na terenie gminy nie działa transport publiczny. W gminach wiejskich i miejsko-wiejskich, w których w dniu głosowania nie działa transport publiczny lub jeśli obsługiwany przez niego przystanek oddalony jest o ponad 1,5 km od lokalu wyborczego, wójt (burmistrz) będzie musiał zorganizować bezpłatną linię komunikacyjną, obsługującą wszystkie miejscowości, osiedla itp., w których mieszka co najmniej 5 wyborców.
Zmieniona zostanie także organizacja pracy obwodowych komisji wyborczych, np. czynności związane z ustaleniem wyników głosowania nie będą mogły być wykonywane oddzielnie przez grupy członków komisji lub przez pojedynczych jej członków. Przewidziano także m.in. rezygnację z podziału na obwodową komisję wyborczą ds. przeprowadzenia głosowania w obwodzie oraz obwodową komisję wyborczą ds. ustalenia wyników głosowania w obwodzie – obie czynności wykonywać będzie jedna komisja obwodowa.
Czynności obwodowej komisji wyborczej będą mogły być rejestrowane przez mężów zaufania od momentu podjęcia pierwszych czynności aż do podpisania protokołu. Materiały zawierające zarejestrowany przebieg czynności będą mogły być przekazywane przez męża zaufania do ministra właściwego do spraw informatyzacji. Nieprzekazane nagrania z prac komisji będą musiały zostać usunięte do końca następnego dnia po tym dniu, w którym obwodowa komisja wyborcza przekazała protokół głosowania w obwodzie komisji wyborczej wyższego stopnia.
W skład okręgowych i rejonowych komisji wyborczych wchodzić będzie od 4 do 10 członków powołanych spośród osób mających wykształcenie wyższe prawnicze oraz dających rękojmię należytego pełnienia tej funkcji oraz z urzędu, jako jej przewodniczący, komisarz wyborczy. Dotychczas członkowie tych komisji musieli być sędziami.
Ustawa o Krajowej Sieci Onkologicznej wprowadza nowy model zarządzania opieką onkologiczną w Polsce. Uchwalone przepisy mają na celu usprawnienie organizacji systemu udzielania świadczeń opieki zdrowotnej dotyczących onkologii. Krajową Sieć Onkologiczną (KSO) utworzą szpitale, które spełnią kryteria kwalifikacyjne. Utworzenie sieci ma spowodować wzrost efektywności leczenia nowotworów, co będzie możliwe dzięki standaryzacji i koordynacji procedur wysokospecjalistycznych oraz monitorowaniu jakości. Uchwalone rozwiązania przewidują, że każdy pacjent niezależnie od miejsca zamieszkania będzie miał zapewnioną opiekę onkologiczną opartą o jednakowe standardy diagnostyczno-terapeutyczne. Leczenie będzie przebiegać przy współpracy specjalistów z różnych dziedzin medycyny. Każdy pacjent będzie miał wyznaczonego koordynatora leczenia.
Ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku z wprowadzeniem świadczenia za długoletnią służbę spowoduje zwiększenie uposażeń funkcjonariuszy i żołnierzy o co najmniej 15-letnim stażu. Świadczenie w wysokości 5 proc. należnego uposażenia zasadniczego będzie przyznawane po osiągnięciu 15 lat służby i będzie zwiększane o kwotę 1 proc. za każdy kolejny rozpoczęty rok służby, nie więcej jednak niż do wysokości 15 proc. po 25 latach służby. Po przekroczeniu 25. roku służby nowe świadczenie będzie utrzymywało się na poziomie 15 proc. i będzie wypłacane niezależenie do innych pobieranych dodatków i świadczeń. Po osiągnięciu przez funkcjonariuszy 32 lat wysługi emerytalnej świadczenie będzie wliczane do podstawy wymiaru emerytury. Świadczenie za długoletnią służbę obejmie funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Służby Więziennej, Krajowej Administracji Skarbowej, Służby Ochrony Państwa, Straży Marszałkowskiej oraz żołnierzy zawodowych.
Celem ustawy o zmianie ustaw w celu likwidowania zbędnych barier administracyjnych i prawnych jest ograniczenie obciążeń administracyjnych dla obywateli, w tym przedsiębiorców. Ustawa nowelizuje kilkanaście aktów prawnych. Uchwalone przepisy obejmują m.in. zmiany w Kodeksie postępowania administracyjnego, wśród nich wprowadzenie zasady ostateczności decyzji spełniających w całości żądanie strony, dzięki czemu wnoszący nie będzie musiał oczekiwać na ich uprawomocnienie. Z Kodeksu wykroczeń usunięta zostanie kara za brak oświetlenia tabliczki z numerem budynku. Dzięki zmianie w Prawie przedsiębiorców podniesiona zostanie kwota przychodów, do której możliwe jest prowadzenie tzw. działalności nieewidencjonowanej. Wyniesie ona równowartość 75 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę. Zmiany w ustawie o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji mieszkaniowych oraz inwestycji towarzyszących przewidują nałożenie na inwestorów obowiązku zapewnienia minimalnego udziału powierzchni terenu biologicznie czynnego wynoszącego co najmniej 25 proc. powierzchni terenu inwestycji mieszkaniowej, przy czym co najmniej 50 proc. tego terenu stanowić ma ogólnodostępny, nieogrodzony urządzony teren wypoczynku oraz rekreacji lub sportu. Inwestor będzie także zobowiązany do zapewnienia odpowiedniej liczby miejsc postojowych w liczbie stanowiącej 1,5-krotność liczby mieszkań zrealizowanych w ramach inwestycji (powyższe wymogi będą łagodniejsze w przypadku inwestycji powstających w strefie śródmiejskiej). W ustawie podniesiono także kwoty wolne od podatku od spadków i darowizn (np. jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej – do kwoty 36 120 zł od jednej osoby lub 108 360 zł od kilku osób w okresie 5 lat).
Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (w brzmieniu zawartym w druku nr 2907) ma na celu zmniejszenie obciążenia sądów pracą i skrócenie czasu trwania postępowań przez uproszczenie procedur. Uchwalone zmiany mają służyć także ułatwieniu stronom i pełnomocnikom kontaktów z sądem. Uchwalone zmiany przewidują ponadto m.in. przyspieszenie postępowań w postępowaniu uproszczonym przez podniesienie z 1 tys. do 4 tys. zł progu kwotowego dotyczącego tzw. spraw bagatelnych. Wartość przedmiotu sporu w sprawach o prawa majątkowe uzasadniająca właściwość sądu okręgowego wzrośnie z 75 tys. zł do 100 tys. zł. Rozszerzony zostanie także zakaz nadużycia prawa procesowego – za niedopuszczalne uznane zostanie złożenie wniosku o wyłączenie sędziego niewyznaczonego do rozpoznania sprawy. Nie będzie możliwe także złożenie ponownego wniosku o wznowienie postępowania opartego na tych samych podstawach. Nowelizacja doprecyzowuje zasady tzw. doręczeń komorniczych oraz wprowadza nowe rozwiązania dotyczące planowania rozprawy i dokonywania przez sąd niezbędnych pouczeń.
Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (w brzmieniu zawartym w druku nr 2954 z przyjętymi poprawkami) wykonuje prawo UE w zakresie jurysdykcji, uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich, a także w sprawach związanych z odpowiedzialnością rodzicielską oraz uprowadzeniem dziecka za granicę. System tzw. automatycznej wykonalności zostanie rozszerzony na wszystkie orzeczenia, porozumienia i dokumenty urzędowe wydane we wszystkich sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej i w sprawach małżeńskich.
Oznacza to, że dokumenty pochodzące z innych państw członkowskich UE będą podlegały w Polsce uznawaniu i wykonaniu bez potrzeby przeprowadzenia specjalnego postępowania. Nowelizacja wydłuża ponadto vacatio legis ustawy z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw.
Ustawa o zmianie ustawy o cudzoziemcach oraz niektórych innych ustaw dostosowuje polskie prawo do nowych przepisów UE dotyczących użytkowania Systemu Informacyjnego Schengen do celów powrotu nielegalnie przebywających cudzoziemców oraz do celów odpraw granicznych. Przepisy UE ustanawiają nowy system wymiany informacji pomiędzy państwami członkowskimi o decyzjach, które nakazują powrót nielegalnie przebywających cudzoziemców. System będzie służył także do monitorowania, czy opuścili oni terytorium tych państw.
Ustawa o finansowaniu wspólnej polityki rolnej na lata 2023-2027 dostosowuje polskie prawo do przepisów UE dotyczących finansowania Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027, określając m.in. instytucje odpowiedzialne za uruchamianie środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji oraz z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Funkcję agencji płatniczej pełnić będzie Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, jednostką certyfikującą będzie Szef Krajowej Administracji Skarbowej a zadania związane z uruchamianiem środków pochodzących z funduszy wykonywać będzie minister finansów, przy udziale ministra rolnictwa i rozwoju wsi.
Stanowiska Senatu
Sejm odrzucił poprawki Senatu do ustawy budżetowej na rok 2023.
Posłowie przyjęli większość poprawek Senatu do ustawy o fundacji rodzinnej. Jedna z przyjętych poprawek zobowiązuje rząd do przeprowadzenia po 3 latach oceny działania przepisów i przedstawienia jej parlamentowi. Ustawa wprowadza do polskiego prawa instytucję fundacji rodzinnej, która pozwoli firmom rodzinnym na stabilną działalność po śmierci właściciela lub po jego przejściu na emeryturę.
Podjęte uchwały
Sejm podjął uchwałę w sprawie upamiętnienia 450. rocznicy uchwalenia konfederacji warszawskiej. Posłowie dokonali także zmian w składach osobowych komisji sejmowych.
Pierwsze czytania
Sejm przeprowadził I czytanie ustawy o świadczeniu pieniężnym przysługującym członkom rodziny funkcjonariuszy lub żołnierzy zawodowych, których śmierć nastąpiła w związku ze służbą albo podjęciem poza służbą czynności ratowania życia lub zdrowia ludzkiego albo mienia. Projekt określa zasady, tryb przyznawania i wypłaty świadczenia pieniężnego członkom rodziny poległych funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Ochrony Państwa. Świadczenie będą mogły otrzymać również rodziny funkcjonariuszy Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Marszałkowskiej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz żołnierzy zawodowych. Świadczenie przysługiwać będzie także rodzinom druhów OSP oraz ratowników górskich, których śmierć nastąpiła podczas realizowania działań ratowniczych prowadzonych w warunkach szczególnie zagrażających życiu lub zdrowiu, a także rodzinom żołnierzy niezawodowych, których śmierć nastąpiła w związku ze służbą w warunkach zagrażających życiu i zdrowiu albo w związku z podjęciem poza służbą czynności ratowania życia lub zdrowia ludzkiego albo mienia. Do pobierania świadczenia w wysokości 100 proc. przeciętnego miesięcznego uposażenia funkcjonariusza danej formacji albo żołnierza zawodowego uprawnieni będą małżonek zmarłego oraz sierota zupełna, natomiast w przypadku dziecka i rodzica – świadczenie wyniesie równowartość 50 proc. przeciętnego uposażenia. Wypłata świadczenia pieniężnego nie będzie mogła być łączona z pobieraniem renty bądź emerytury, uposażenia w stanie spoczynku lub uposażenia rodzinnego. Projekt skierowano do dalszych prac w Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych oraz Komisji Obrony Narodowej.
Rządowy projekt ustawy o Planie Strategicznym dla wspólnej polityki rolnej stworzy podstawy prawne dla realizacji Planu na lata 2023–2027. Jak wskazano w uzasadnieniu projektu, konieczność opracowania nowej ustawy wynika z nowego pakietu aktów prawnych Unii Europejskiej związanych z reformą wspólnej polityki rolnej. Większość wsparcia jej ramach dostępna będzie w ramach Planu Strategicznego. Objęte nim interwencje finansowane będą przez Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji (EFRG) i Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz współfinansowanie z budżetów państw członkowskich. Wsparcie zaproponowane w Planie Strategicznym będzie realizowane ze środków pochodzących z UE (17,3 mld euro w ramach EFRG i 4,7 mld euro w ramach EFRROW) oraz ze środków krajowych (ponad 3,2 mld euro w ramach EFRROW). Projekt został skierowany do Komisji Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Izba rozpoczęła prace nad projektem ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Projekt wykonuje przepisy UE dotyczące przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy oraz równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów. Propozycja przewiduje m.in. wprowadzenie dodatkowych, trwających co najmniej 15 minut, przerw wliczanych do czasu pracy (drugiej, jeżeli dobowy wymiar pracy pracownika jest dłuższy niż 9 godzin pracy i trzeciej, jeżeli wymiar ten przekracza 16 godzin). Zmiany dotyczyć będą także urlopów rodzicielskich. Pracownice i pracownicy będą mieli indywidualne prawo do urlopu rodzicielskiego. Ojcu wychowującemu dziecko będzie ono przysługiwało niezależnie od tego, czy matka w dniu porodu była zatrudniona (ubezpieczona). Wprowadzona zostanie także nieprzenoszalna część tego urlopu, w wymiarze do 9 tygodni, dla każdego z rodziców. Za cały okres urlopu rodzicielskiego dla obojga rodziców wprowadzony zostanie 70 proc. zasiłek macierzyński. Projekt przewiduje także nowe rodzaje urlopów i zwolnień od pracy. Pracownik będzie mógł skorzystać z bezpłatnego urlopu opiekuńczego w wymiarze 5 dni w roku kalendarzowym w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia krewnemu lub osobie zamieszkującej we wspólnym gospodarstwie domowym, jeśli potrzeba ta wynika z poważnych względów medycznych. Możliwe będzie także skorzystanie ze zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej, do wykorzystania w pilnych sprawach rodzinnych, w wymiarze 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym – z zachowaniem prawa do połowy wynagrodzenia. Rozszerzona zostanie możliwość stosowania elastycznej organizacji pracy (np. przez pracę zdalną, elastyczne rozkłady czasu pracy, pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy itp.). Zmiany dotyczyć będą także umów o pracę. Pracownik, który wykonywał pracę przez co najmniej 6 miesięcy, raz w roku będzie miał prawo wystąpić o zmianę rodzaju umowy na umowę o pracę na czas nieokreślony lub o bardziej przewidywalne i bezpieczne warunki pracy. Umowy będą zawierać także więcej informacji o warunkach zatrudnienia pracownika, takich jak informacja o prawie do szkoleń czy o długości płatnego urlop. Projekt skierowano do prac w Komisji Polityki Społecznej i Rodziny.
Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw ma na celu, jak wskazano w uzasadnieniu, usprawnienie działań dotyczących wszczęcia i prowadzenia egzekucji administracyjnej oraz zwiększenia jej efektywności. Projekt przewiduje także wprowadzenie rozwiązań umożliwiających przymusowe dochodzenie należności związanych z podatkiem VAT, rozliczanym w procedurach szczególnych, w przypadku gdy miejscem zamieszkania lub siedziby podatnika jest inne państwo niż Polska i deklaracja została złożona w innym państwie. Usprawnione zostanie także korzystanie z Rejestru Należności Publicznoprawnych.
Informacja bieżąca i pytania w sprawach bieżących
Przedmiotem informacji bieżącej była trudna sytuacja w polskim rolnictwie. O jej przedstawienie wniósł Klub Parlamentarny Koalicja Polska.
Pytania w sprawach bieżących dotyczyły m.in. wniosków do Rządowego Programu Odbudowy Zabytków i kryteriów, jakie muszą spełniać zgłoszone obiekty, sytuacji w policji, długofalowej strategii dla ciepłownictwa w Polsce, w sprawie pomocy dla rolników poszkodowanych w wyniku działalności jednej z grup producentów, programu „Energia dla wsi” i sytuacji polskich firm w wzrostu liczby ogłoszonych bankructw i niewypłacalności.
